در آغاز نشست اخیر شورای مرکزی جماعت که چهارشنبه 28 خردادماه جاری برگزار شد، استاد عبدالرحمن پیرانی طی سخنانی به تبیین سرمایه‌های ماندگار ایمانی پرداخت.

دبیرکل جماعت دعوت و اصلاح ایران، در آغاز با اشاره به نزدیک شدن ماه مبارک رمضان، این مناسبت فرخنده را پیشاپیش تبریک گفت و در ادامه‌، سخنان خود را به تبیین یکی از احادیث گهربار نبوی معطوف کرد. مشروح سخنان وی به قرار زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله والصلاة والسلام علی رسول‌الله وعلی آله وصحبه ومن والاه

از ثوبان(رضی الله عنه) روایت شده است هنگامی که آیه (... وَ الَّذينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا يُنْفِقُونَها في‏ سَبيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَليم)[توبه:34]؛ «و كسانى كه زر و سيم را گنجينه مى‌كنند و آن را در راه خدا هزينه نمى‌كنند، ايشان را از عذابى دردناك خبر ده.»؛ نازل شد، به پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وسلم) عرض کردیم در مورد نقره و طلا این آیه نازل شده است و حکم اندوختن و انباشتن آنها را دانستیم، اگر می‌دانستیم کدام سرمایه  مناسب‌تر و گرانبهاتر است، آن را نگه می‌داشتیم. پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وسلم) در جواب چیزی می‌فرماید که برای اصحاب غیر منتظره بود. (فَقَالَ: أَفْضَلُهُ لِسَانٌ ذَاكِرٌ وَقَلْبٌ شَاكِرٌ وَزَوْجَةٌ مُؤْمِنَةٌ تُعِينُهُ عَلَى إِيمَانِهِ)؛ فرمود: «برترین سرمایه زبانی ذاکر و دلی شاکر و همسری اهل ایمان است که فرد را در مسیر ایمان یاری می‌دهد.»[سنن ترمذی، باب «و من سورة التوبة» جزء 10 ص 306]. چرا بزرگترین سرمایه، این‌ها هستند و انسان مؤمن باید این‌ها را بدست بیاورد و حفظ کند؟ چرا لسان ذاکر، سرمایه‌ی بزرگی محسوب می‌شود؟ جواب این است که قرآن می‌فرماید: (فَاذْكُرُوني‏ أَذْكُرْكُم...)[بقره:152]؛ «پس مرا ياد كنيد، [تا] شما را ياد كنم...»، با من باشید تا با شما باشم. وقتی انسان با خدا باشد، یقیناً خدا با اوست و این بزرگترین سرمایه دنیا و آخرت است. این که انسان بداند با ذکر خداوند در پناه لطف او قرار می‌گیرد و خداوند همراهی‌اش می‌کند، بزرگترین سرمایه است. اساساً ذکر خداوند بهترین دلیل قبول موالات خداوند، یعنی دوستی و پیوستگی محبت او، از طرف انسان است. ذکر  و یاد خدا یک مسأله‌‌‌‌ی بسیار محوری است که بزرگان دین در طول تاریخ به این قضیه پرداخته‌اند. بعضی از این بزرگان فرموده‌اند زمانی که قلب انسان دچار قسوت شود، چیزی جز یاد خدا نمی‌تواند آن را پاک کند. در زمان ما که متأسفانه بسیاری از قلب‌ها دچار قسوت و تاریکی شده و معنویت را دچار ضعف اساسی کرده است، یقیناً برای سلامت قلب‌هایمان بیشترین نیاز را به ذکر و یاد خدا داریم. زمانی که گناه و نافرمانی عادی می‌شود، و گناه و معصیت قبح خود را از دست دهد، بیشترین ضرر را قلوب خواهند داشت. قلب‌هایی که جای  محبت خداوند و ذکر و یاد پروردگار است.

در باب اهمیت و جایگاه ذکر، دین مبین اسلام، فلسفه بسیاری از عبادات را، در نگه‌داشتن و اقامه‌ی ذکر برشمرده است. آنجا که در داستان سیدنا موسی(علیه‌السلام) می‌فرماید: (... وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْري...)[طه:14]؛ «و نماز را به یاد من برپا دار.»؛ یا در مورد حج می‌فرماید: (... فَإِذا قَضَيْتُمْ مَناسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَذِكْرِكُمْ آباءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْراً...)[بقره:200]؛ «و چون مناسکتان را به جای آوردید، همان گونه که نیاکانتان را یاد می‌کنید، یا بلکه بهتر و بیشتر از آن خداوند را یاد کنید...»؛ جالب است که همه عبادت‌ها زمان و مکان و شیوه مشخصی دارند مگر ذکر و یاد خداوند که انسان در هر زمان و مکان و وضعیتی می‌تواند به آن بپردازد: (الَّذينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‏ جُنُوبِهِمْ...)[آل‌عمران:191]؛ «کسانی که خداوند را [در همه احوال‌] ایستاده و نشسته و بر پهلو آرمیده، یاد می‌کنند...».

ذکر خداوند، غم و غصه و ترس را از بین می‌برد و توان انسان را افزایش می‌دهد، آستانه‌ی صبر‌ انسان را بالا می‌برد و او را در تحمل مشقت‌ها و رضایت به قدر و قضای الهی توانا می‌سازد.

اگر دل ز یاد تو غافل نشیند

خدنگ بلا بر دلِ دل نشیند

به‌رغم اهمیت و جایگاه لسان ذاکر که یک سرمایه‌ی سلوکی و رفتاری یا ظاهری است، در مقابل به سرمایه‌ای باطنی هم نیاز است و این سرمایه همان قلب شاکر است و ضرورت دارد تا قلب هم به عنوان یک سرمایه‌ی با ارزش و عظیم باطنی با زبان همراهی کند. قلب شاکر، یعنی آن احساس دائمی که انسان نسبت به عظمت خداوند و نعمت‌ و فضل و رحمت و حکمت او دارد. طبعاً شکر مقامی است که انسان نمی‌تواند به راحتی به آن برسد، مگر با فهم دقیق و درک صحیح و اخلاص در عمل و رضایت به قدر الهی: (... اعْمَلُوا آلَ داوُدَ شُكْراً وَ قَليلٌ مِنْ عِبادِيَ الشَّكُور)[سبا:13]؛ «اى خاندان داود، به سپاسدارى [اين نعمتها] عمل كنيد، و اندكى از بندگان من پيوسته سپاسگزارند.»؛ آری شاکر بودن کار سختی است، زیرا نعمت‌های خداوندی بی‌پایان‌اند: (... وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لا تُحْصُوها...)[نحل:18]؛ «و اگر [بخواهيد] نعمت خداى را بشمريد، شماركردن آن نتوانيد.»؛ و قلیل‌اند انسان‌هایی که بتوانند این همه نعمت را شاکر باشند و خداوند آن‌ها را از جمله‌ی شاکرین قرار دهد. ایفای شکر و ادای سپاس نعمت‌های نامحدود خداوند جز از بندگان خالص او که اندک‌اند، بر نمی‌آید. و گفته‌اند که هر کسی که بیشتر شاکر باشد، بیشتر ذاکر خواهد بود. و البته نتیجه‌ی بزرگ شکر در آخرت بیشتر آشکار می‌شود که: (ما يَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذابِكُمْ إِنْ شَكَرْتُمْ وَ آمَنْتُم...)[نساء:147]؛ «خداى را با عذاب شما چه كار، اگر سپاس گزاريد و با ايمان باشيد.» و این مژده بزرگی است. اگر انسان اهل شکر و ایمان باشید از عذاب خداوند در امان می‌ماند.

بعد از این دو سرمایه‌ی گران‌بها یک سرمایه‌ی عظیم دیگر، همسر و رفیق راه است، یک همسر اهل ایمان. پیامبر((صلی‌الله‌علیه‌وسلم) خواسته است که این نعمت بزرگ را برجسته کند، زیرا بسیاری قدر این نعمت را نمی‌دانند. یک همسر با ایمان که انسان را از گناه باز دارد. مثل همسران اصحاب، که می‌گفتند: «ما بر کمبودهای زندگی صبر می کنیم، ولی تاب تحمل عذاب جهنم را نداریم، بنابراین شما را قسم می‌دهیم که خودتان را از هر گونه حرامی دور نگه دارید.»؛ بی‌تردید چنین همسری یک سرمایه‌ی بزرگ و ماندگار است. البته اصل بر این است که زن و مرد هر دو اهل شکر و ذکر و ایمان بوده و تکمیل‌کننده‌ی یکدیگر باشند و نه اینکه در برابر هم قرار بگیرند. به همین خاطر در قرآن آمده است: (وَ الَّذينَ يَقُولُون رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّيَّاتِنا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقينَ إِماماً)[فرقان:74]؛ «و آنان كه گويند: پروردگارا، از همسرانمان و فرزندانمان ما را روشنى چشمها ببخش و ما را پيشواى پرهيزگاران كن.» عباد‌الرحمن از خدا می‌خواهند که همسران و فرزندانی نمونه داشته باشند تا مایه‌ی سربلندی و چشم‌روشنی‌شان باشند. اینکه انسان در حیات و زندگی یک نمونه‌ی سالم و الگوی خیر باشد نعمت بسیار بزرگی است تا اینکه انسان نمونه گناه و معصیت و الگوی شر برای دیگران باشد.

در پایان یکبار دیگر متذکر می‌شوم اینکه جامعه به نوعی از معنویت و دین‌داری و یاد خدا و شکر و ذکر فاصله گرفته، ایجاب می‌کند اعضای جماعت و سایر اهل‌ایمان شکرگذار نعمت‌های متعدد خداوند بوده و با ذکر و خداوند مروج معنویت بوده و الگوی خیر برای دیگران باشند. قابل ذکر است اکثر برادران ما -الحمد لله- همسرانی مخلص و با ایمان دارند که کمبودها و دوری‌ها را تحمل می‌کنند. برخی از برادران، مدتی برای کار دعوت از خانه و کاشانه و اهل‌خود دور می‌مانند، ولی همسران‌شان صبر می‌کنند و شریک نعمت و اجر این بزرگواران هستند.

امیدوارم خواهران و برادران ایمانی هم اهل ذکر و هم اهل شکر باشند و خداوند بزرگ به همه‌ی ما توفیق عنایت فرماید تا همراهان خوبی برای یکدیگر باشیم و همدیگر را در مسیر ایمان یاری کنیم: (...وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُوا اللَّـهَ إِنَّ اللَّـهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ)[مائده:2]؛ «و يكديگر را بر نيكوكارى و پرهيزگارى يارى دهيد، و يكديگر را به گناهكارى و ستم بر ديگران يار مباشيد و از خدا پروا كنيد، كه خدا سخت كيفر است.»

در خاتمه لازم است یادآوری نمایم همچنان که مطلع‌اید این روزها منطقه‌ شاهد تحولات مختلف و ناآرامی‌های نگران‌کننده‌ای است. به‌ویژه تحولات و درگیری‌های داخلی عراق که اوضاع را پیچیده‌تر کرده و خوف بروز اختلافات فرقه‌ای و گرفتار شدن مسلمانان ستم‌کشیده‌ی عراق به جنگ‌های داخلی را ایجاد کرده است، ضروت دقت و خردمندی و آینده‌نگری همه‌ی دلسوزان را ایجاب می‌کند؛ بر همین اساس امیدواریم که این اوضاع نامطلوب هر چه زودتر با حکمت و هوشمندی و درایت همه‌ی رهبران اقوام و مذاهب جای خود را به صلح و آشتی و یکپارچگی توأم با برابری در برخورداری از حقوق و آزادی‌های اساسی بدهد. طبیعی است حساب تندروی و خشونت برخی گروه‌های افراطی که بی‌تردید محکوم است از سایر مسلمانان جدا است. 

والسلام علیکم و رحمة ‌الله